Op weg naar een toekomst­bestendige POH-GGZ: waarom verandering noodzakelijk is

De laagdrempelige, toegankelijke zorg in Nederland staat enorm onder druk. Een groeiende zorgvraag en een uitdagende arbeidsmarkt resulteren in langere wachttijden, inmiddels ook bij de POH-GGZ. Concreet bij de POH-GGZ zien we de wachttijden ontstaan als gevolg van onder andere een toename van mentale gezondheidsvraagstukken, een toename van sociale problematiek in de huisartsenzorg, een toename van overbruggingszorg door wachtlijsten bij de GGZ en een toename van chronische problematiek.

Sinds het najaar van 2022 liggen er drie akkoorden: het Integraal Zorgakkoord (IZA), het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO).

“Specifiek het Integraal Zorgakkoord is gericht op kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare zorg. Iets wat helaas, zoals hiervoor ook genoemd, geen vanzelfsprekendheid meer is.”, aldus Niek in het webinar. “De focus in het akkoord ligt vooral op ‘de toegankelijkheid van zorg’. De kwaliteit van onze geleverde zorg staat niet ter discussie. De betaalbaarheid ook niet; het is meer de vraag of we het geld er aan uit willen geven. Toegang tot zorg (behouden) is het echte pijnpunt. Het is niet de vraag of het anders moet, maar hoe het anders moet.”

Een bekende uitspraak inmiddels voor collega’s van Praktijksteun is: “Als je vandaag doet wat je gisteren deed, krijg je vandaag wat je gisteren kreeg.” Aangezien er gisteren sprake was van een vastlopend zorgstelsel, is het geen optie om het morgen op dezelfde manier te blijven doen. We dienen kritisch naar ons werk te kijken en ons vooral te focussen op onze eigen cirkel van invloed. Oftewel, waarmee kunnen wij, in samenwerking met de GGZ en het sociaal domein, impact maken?

“Het is goed om te beseffen dat het IZA een volgende stap is in een proces dat al geruime tijd gaande is en meer past bij de natuurlijke doorontwikkeling van de GGZ en de zorg in het algemeen. We komen uit een tijd dat zorg was ingericht als ‘recht’ voor mensen met de intentie om de gezondheid te verbeteren. We hebben daar decennialang op geïnvesteerd, met prachtige resultaten maar ook met een schaduwkant. Het vergroot de kwetsbaarheid van mensen zoals we ‘zorg’ centraal stellen als oplossing voor mensen met psychische problemen. Dat is niet een verwijt naar ons als ‘de zorg’, maar wel een spiegel die we onszelf willen voorhouden.”

“Onze visie is dat wanneer we op een andere manier naar zorg en welzijn kijken, wij succesvoller kunnen bijdragen aan de mentale gezondheid van mensen”, voegt Niek toe.

Kortom, er staat ons een uitdaging te wachten! Meer van hetzelfde doen is niet de oplossing en niet haalbaar gezien de toenemende vraag naar zorg en een verminderde beschikbaarheid van arbeidskrachten.

Concreet betekent dit dat we met elkaar een toenemende noodzaak erkennen om:

• …de instroom te verminderen door bijvoorbeeld verbeterde toegeleiding door onder andere informatievoorziening, maar ook de inzet op preventie.
• …een niet-zorgvraag niet met zorg te beantwoorden. Goede samenwerking met het sociaal domein en het inzetten van het eigen netwerk van een patiënt, zouden hierbij kunnen helpen.
• …digitaal te werken. Kunnen we bijvoorbeeld op afstand arbeidscapaciteit inzetten? Of kunnen sommige werkzaamheden vervangen worden door andere mogelijkheden? Denk hierbij aan zelfhulp, blended care, online afspraken maken en verminderen van administratieve lasten.
• …korter te behandelen. Bijvoorbeeld door patiënten beter voor te bereiden, het goed aan de voorkant verhelderen van de hulpvraag, het beter managen van verwachtingen bij patiënten en het stimuleren van professionals in het ‘durven loslaten’.
• …niet te medicaliseren. Medicatie creëert namelijk een afhankelijkheid en daarmee een aanspraak op zorg.
• …meer mensen met dezelfde capaciteit te begeleiden. Hierbij kun je denken aan het inzetten op groepsbehandeling.

En dan rest de grote vraag: hoe gaan we invulling geven aan deze noodzakelijke verandering? Deze vraag zullen we behandelen in de volgende blog.